Wartościowy zegar wahadłowy z początku XIX w ze stylowym cyferblatem, wybijający kwadranse i wskazujący dzień miesiąca. Na tylnej stronie jego cyferblatu jest podpis (zegarmistrza?) „Zeschaner”. Zegar ten został dawno temu wstawiony w równie wartościową płatkowo złoconą drewnianą skrzynkową ścienną ramę obrazową starszego zegara, zamykaną dużymi oszklonymi drzwiczkami. Tworzą razem bardzo dobrze skomponowaną całość, chociaż otwierana okrągła ramka cyferblatu zegara, przeznaczona do wypukłego szkła osłonowego, jest w tym zestawie zbędna. Szczyt skrzynki był zwieńczony kiedyś ozdobą, po której kołkach pozostały dwa otwory. Na wewnętrznej stronie wyjmowanej tylnej ścianki skrzynki jest duży podpis „Jozef Piła” (który wmontował zegar w skrzynkę?). Wewnątrz skrzynki znajduje się dwusprężynowy dwutonowy gong, wstawiony na dodatkowej poprzecznej listwie równocześnie z wmontowanym zegarem. Wytłoczona z blachy tarcza wahadła jest często spotykanym produktem z XIX wieku. Gong jak i wahadło są sporo późniejsze od zegara i skrzynki.
Mechanizm zegara jest wyposażony w repetier, pozwalający w dowolnej chwili uruchomić gong, dźwiękowo oznajmiający czas. Przez dolny otwór skrzynki jest przeprowadzone cięgło repetiera, zakończone uchwytem, dającym się przez otwór skrzynki przesunąć w razie potrzeby wyjęcia mechanizmu.
Oszklone drzwiczki skrzynki zegara są na tyle ciężkie, że ich otwarcie znacznie przesuwa punkt ciężkości i powoduje gwałtowne przechylenie wiszącego na ścianie zegara. Precyzyjne umocowany w ścianie kołek oporowy tuż przy lewej ściance skrzynki pozwoli uniknąć przechyłów i zachować na stałe pionową pozycję skrzynki, która jest niezbędnym warunkiem poprawnego działania wahadła.
Zegar wybija najpierw liczbę kwadransów, a potem liczbę godzin wskazywanych w systemie 12-godzinnym. Ponadto aktualny dzień miesiąca pokazuje dodatkowa wskazówka. System wskazań jest więc w rzeczywistości 24 godzinny, ponieważ położenie tej wskazówki jest przez 31 dni przestawiane raz na dobę, po północy. Z początkiem miesiąca 30, 29, lub 28 dniowego wskazówka ta powinna być odpowiednio przestawiana ręcznie w przód.
Nakręcony zegar działa około półtorej doby, zatem należy codziennie nakręcać sprężyny kwadransów (prawa), chodu (środkowa) i godzin (lewa), najlepiej o tej samej porze. Nakręcenie zatrzymanego zegara nie wznawia jego ruchu, uruchomić go trzeba poruszeniem wahadła palcem. Aktualizacji wskazań zegara dokonuje się ręcznie, obracając palcem wskazówkę minutową wyłącznie w kierunku rosnącym, po zablokowaniu wybijania godzin. Trzeba przy tym ustrzec się pomylenia godziny 12 w południe z 12 o północy. Aktualizację pozycji wskazówki dnia miesiąca również dokonuje się ręcznie, pod warunkiem, że pozycja wskazówki godzinowej jest odległa od północnej.
Dzwonienie jest zsynchronizowane z pozycją wskazówki godzinowej, zatem blokada dzwonienia tej synchronizacji nie zaburza. Suwak tej blokady znajduje się nad cyframi 1 i 2 cyferblatu. W jego prawej pozycji zegar dzwoni, w lewej dzwonienie jest zablokowane.
Każdy zegar wahadłowy jest bardzo czuły na położenie, powinien więc wisieć precyzyjnie pionowo, aby odchylenia wahadła w obie strony od pionowej pozycji spoczynkowej były dokładnie jednakowe. Działanie wahadła daje się dokładnie rozpoznać słuchowo. „Tykanie” każdego zegara wahadłowego jest wywoływane uderzeniami zębów koła wychwytowego w palety napędzającej wahadło kotwicy wychwytu i musi być słyszalne w identycznych odcinkach czasu. Gdy ustawienie zegara nie jest dokładnie pionowe, odcinki te są na przemian krótsze i dłuższe. Uderzenie zęba koła wychwytowego o każdą z dwóch palet kotwicy wydaje nieco inny ton, co początkowo utrudnia słuchowe rozpoznanie jednakowości odstępów „tyknięć”. Niedokładne ustawienie pionu zegara wahadłowego uniemożliwia jego działanie, lub skraca czas od nakręcenia, przez który działa.
Wahadło tego zegara jest w klasyczny sposób zawieszone na nitce, której koniec jest nawinięty na poziomy wałek, służący do regulacji tempa jego działania. Uformowany w kwadrat koniec wałka jest wyprowadzony przez otwór w cyferblacie nad liczbą 12. Pokręcanie wałka regulatora w prawo (nawijanie nitki, skracanie wahadła) przyspiesza, a w lewo (odwijanie nitki, przedłużanie wahadła) opóźnia tempo zegara. Na właściwości nitki, a zatem na tempo zegara, może mieć niewielki wpływ wilgotność powietrza. Zmiana tempa zegara o 1 min/dobę wymaga przekręcenia wałka o ok. 2,7°, co na skali czasowej cyferblatu jest równoważne 1,85 min.
Zegar dostępny jest na Warszawskich Targach Antyków, które odbywają się w każdą Sobotę i Niedzielę w godz. 8:00-16:00 na terenie Rynku Rolno-Spożywczego w Broniszach przy ul. Poznańskiej 98, 05-850 Ożarów Mazowiecki.
Więcej informacji można uzyskać pod numerem tel. 501 726 979
